θέρμες

Χαρακτηριστικό ρωμαϊκό κτίριο ειδικά κατασκευασμένο για τις εγκαταστάσεις των λουτρών. Χρησίμευε ακόμα και ως τόπος συνάντησης της ρωμαϊκής κοινωνίας. Λουτρά υπήρχαν από τον 5o αι. π.Χ. και στην Ελλάδα (στην Ολυμπία, στη Δήλο κ.α.), όμως ο περιορισμένος ρόλος τους στον καθαρά πρακτικό προορισμό τους δεν ευνόησε, όπως στη Ρώμη, την εξέλιξή τους σε ιδιαίτερους αρχιτεκτονικούς τύπους. Τις θ. αποτελούσαν διάφοροι ειδικοί χώροι όπως το apodyterium, το frigidarium για το ψυχρό λουτρό, το tepidarium και το calidarium για το θερμό λουτρό. Τα βασικά αυτά διαμερίσματα συμπλήρωναν πολλά άλλα προσαρτήματα: παλαίστρες, εξέδρες, κήποι και χώροι βοηθητικοί για τη θέρμανση και τη διοχέτευση του νερού. Σε πολλές περιπτώσεις οι θ. είχαν ακόμα και βιβλιοθήκες. Οι πρώτες θ. της Πομπηίας ανήκουν στη σαμνιτική εποχή (2ος αι. π.Χ.). Το 25 π.Χ. o Αγρίππας έχτισε στο Πεδίο του Άρεως της Ρώμης τις πρώτες επιβλητικές θ. Από σχέδια του 16ου αι. είναι γνωστές οι θ. του Νέρωνα, επίσης στο Πεδίο του Άρεως, έργο του 64 μ.Χ. και πρότυπο αυτοκρατορικών θ. Ο Τίτος και ο Δομιτιανός έχτισαν θ., γνωστές κυρίως από σχέδια του Παλάντιο. Οι καλύτερα διατηρούμενες σήμερα είναι οι θ. του Καρακάλλα (216 μ.Χ.) που εκτείνονται σε μια επιφάνεια 83.700 τ.μ. και αποτελούνται από ένα κεντρικό ορθογώνιο οικοδόμημα, ένα κυκλικό calidarium και άλλα προσκτίσματα, ικανά να εξυπηρετήσουν 2.600 λουόμενους. Λαμπρές θ. κατασκεύασε και ο Διοκλητιανός στο Βιμινάλιο λόφο. Μέσα στο frigidarium των θ. αυτών έχτισε ο Μιχαήλ Άγγελος τη βασιλική της Παναγίας των Αγγέλων. Οι τελευταίες θ. ήταν του Κωνσταντίνου στον Κυρηνάλιο που εξαφανίστηκαν εντελώς με την κατασκευή του μεγάρου Ροσπιλιόζι. Αξιόλογες θ. υπήρχαν και στα ανάκτορα των επαρχιών της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας όπως οι θ. των Τρεβήρων, οι μεγαλοπρεπείς θ. της Λέπτις Μάγκνα και οι πολυάριθμες θ. της Μιλήτου. Άποψη του κτιρίου θερμών. Αντρικό τμήμα: 1) frigidarium, 2) αποδυτήριο, 3) tepidarium, 4) calidarium, 5) παλαίστρα, 6) σφαιριστήριο· γυναικείο τμήμα: 7) calidarium, 8) tepidarium, 9) αποδυτήριο, 10) προθάλαμος. Το γυναικείο calidarium των θερμών της Αγοράς στο Ηράκλειο της Καμπανίας, στην εποχή του Αυγούστου. Το αίθριο των θερμών του Διοκλητιανού στη Ρώμη (τέλη 3ου - αρχές 4ου αι. μ.Χ.), που ήταν το μεγαλύτερο και το τελειότερο συγκρότημα θερμών στην αρχαιότητα. Ρωμαϊκή δεξαμενή στις θέρμες του Σερσέλ της Αλγερίας. Το Σερσέλ λεγόταν στους ρωμαϊκούς χρόνους Καισάρεια.

* * *

οι (ΑΜ θέρμαι)

βλ. θέρμη.